တခါတုန္းက မိုးကုတ္က သူငယ္ခ်င္းဆီ အလည္သြားျဖစ္ခဲ့ပါတယ္။ သူငယ္ခ်င္းတို႔ ရပ္ကြက္မွာက လီဆူး လူမ်ဳိးေတြ အမ်ားအျပား ေနထိုင္ပါတယ္။ ဒါနဲ႔ သူငယ္ခ်င္းက သူ႕သူငယ္ခ်င္းေတြနဲ႔ ထပ္မိတ္ဆက္ေပးရင္း အိမ္တအိမ္က က်မ ကို ထမင္းစားဖိတ္ပါတယ္။ ထမင္း၀ိုင္းမွာ ေပ်ာ္ေပ်ာ္ပါးပါး စားေသာက္ၾကရင္း ျပန္ခါနီးေတာ့ အိမ္ရွင္ေကာင္မေလးက က်မ သူငယ္ခ်င္းကို လွမ္းေမးပါတယ္။ နက္ျဖန္ ထာပြဲသြားမလား ဆိုၿပီးေတာ့ပါ။ အဲဒီအခ်ိန္မွာ က်မက ထာပြဲဆိုတာ ကို ပြဲေတာ္တခုခုလို႔ ထင္သြားပါတယ္။ ဒါနဲ႔ ပြဲရွိတာလား။ က်မလဲ လိုက္ခ်င္တယ္လို႔ မေနႏိုင္၊ မထိုင္ႏိုင္ ၀င္ေျပာမိပါ တယ္။ အဲဒီေကာင္မေလးက ျပံဳးစိစိ ျဖစ္သြားၿပီး၊ သူငယ္ခ်င္းကို လွမ္းၾကည့္ပါတယ္။ ေနာက္မွ သိရတာက ထာပြဲဆို တာ မိုးကုတ္မွာ ေရွးတုန္းက ေက်ာက္ေတြျပရင္ ထာလို႔ ေခၚတဲ့ ေၾကးလင္ဗန္းႀကီးေတြနဲ႔ ထည့္ျပေလ့ရွိတာေၾကာင့္ ေက်ာက္မ်က္ရတနာေတြ အေရာင္းအ၀ယ္လုပ္ၾကတဲ့ ေနရာကို ထာပြဲလို႔ ေခၚၾကတာပါတဲ့။ ဒီတုန္းက ေတြးလိုက္မိ ပါတယ္။ ျမန္မာစကားကို ျမန္မာလို ေျပာေပမယ့္လဲ ေဒသအေခၚအေ၀ၚ၊ အေျခခံသေဘာတရားေတြေပၚမွာ မူတည္ ၿပီး ေျပာသူနဲ႔ နားလည္သူေတြအၾကားမွာ နားလည္မႈလြဲတာေတြ ရွိႏိုင္တယ္ ဆိုတာကိုပါပဲ။
ခုလဲ ျမန္မာလို ေရးမယ့္ ေဆာင္းပါးမွာ ကိုးလို႔ကန္႔လန္႔နဲ႔ အဂၤလိပ္လို ေခါင္းစဥ္ တပ္ထားရပါတယ္။ အေၾကာင္းရင္းက ေတာ့ ဒီေခါင္းစဥ္ကို ျမန္မာလို ဘာသာျပန္လိုက္တာနဲ႔ ေ၀ါဟာရ ေနာက္ကြယ္က အေျခခံသေဘာတရားေတြနဲ႔ ကြဲလြဲ တဲ့ အဓိပၸာယ္ေကာက္ယူမႈေတြ ျဖစ္လာႏိုင္ေစလို႔ပဲ ျဖစ္ပါတယ္။ က်မတို႔ ျမန္မာစကားမွာ အဂၤလိပ္ဘာသာကေန ဘာ သာျပန္ယူထားတဲ့ စကားေတြ ရွိပါတယ္။ တခ်ဳိ႕စကားလံုးေတြက်ေတာ့လဲ တိုက္႐ိုက္ျပန္ဆိုထားၾကပါတယ္။ ဥပမာ- ေမာ္ေတာ္ကား (Motorcar)၊ ကြန္ပ်ဴတာ (Computer)၊ ဒီမိုကေရစီ (Democracy) စတဲ့ စကားလံုးေတြပါ။ တခ်ဳိ႕စ ကားလံုးေတြက်ေတာ့လဲ ဆီေလ်ာ္ေအာင္ ဘာသာျပန္လိုက္ၾကပါတယ္။ ဒါေပမယ့္ တခါတေလမွာ ဆီေလ်ာ္ေအာင္ ဘာသာျပန္လိုက္ရင္ ဘာႀကီးမွန္း မသိတာေတြလဲ ထြက္လာတတ္ပါေသးတယ္။ ဥပမာ- ကြန္ပ်ဴတာ ဘာသာရပ္မွာ Hardware ကို အမာထည္၊ Software ကို အေပ်ာ့ထည္လို႔ ဘာသာျပန္ထားတာေတြ ျဖစ္ပါတယ္။ က်မ ရွစ္တန္း ေလာက္မွာ ကြန္ပ်ဴတာဆိုတာႀကီးကို စသင္ရေတာ့ အဲဒီအမာထည္၊ အေပ်ာ့ထည္ ဆိုတာႀကီးကို စၾကားရတဲ့အခါ က်မ နားထဲမွာ ဘယ္လို ျဖစ္မွန္းကို မသိဘူး။ အေပ်ာ့ထည္ဆိုေတာ့ ေပ်ာ့စိစိႀကီး ျဖစ္လို႔ေနမွာ၊ ဘာႀကီးလဲေပါ့။
အခုလဲ ဆီေလ်ာ္ေအာင္ ဘာသာျပန္ထားၾကရင္း ႐ႈပ္ေထြးေနတဲ့ ေ၀ါဟာရေတြ ရွိေနပါတယ္။ Violence ဆိုတာကို အၾကမ္းဖက္မႈ၊ Non-Violence ဆိုတာကို အၾကမ္းမဖက္မႈ၊ Terrorism ဆိုတာကိုလဲ အၾကမ္းဖက္မႈဆိုၿပီး ဘာသာျပန္ ေလ့ရွိၾကပါတယ္။ ဒီေတာ့ အၾကမ္းဖက္မႈလို႔ ဆိုလိုက္တာနဲ႔ ဆိုလိုတာက Violence ကို ဆိုလိုခ်င္တာ ျဖစ္ေပမယ့္ လူ အမ်ားက Terrorism လို႔ ျမင္သြားတာလဲ ရွိပါတယ္။ Political Violence အမ်ဳိးအစားတမ်ဳိးျဖစ္တဲ့ လက္နက္ကိုင္ ေတာ္လွန္ေရး (Armed Struggle) ကို ရည္ညႊန္းၿပီး၊ လုပ္ေဆာင္ေနသူမ်ားကို အၾကမ္းဖက္တယ္လို႔ ဆိုလိုက္ရင္လဲ ဒါက Terrorist လို႔ ေျပာလိုက္သလို ျဖစ္သြားျပန္ပါတယ္။ ဒီအေျခအေနေတြကို State Terrorism က်ဴးလြန္ေနတဲ့ အာဏာပိုင္အဖြဲ႔အစည္းေတြက အခြင့္ေကာင္းယူၿပီး၊ လက္နက္ကိုင္တာနဲ႔တင္ Terrorist ျဖစ္ေအာင္ မလိမ့္တပတ္ တံဆိပ္ကပ္မႈေတြ လုပ္လာပါေတာ့တယ္။
ဒီျပႆနာေတြဟာ ႏိုင္ငံေရးအဖြဲ႔အစည္းေတြၾကားထဲမွာ၊ လူ႔အဖြဲ႔အစည္းအတြင္းမွာ တိုးတိုးႀကိတ္ႀကိတ္ ျငင္းခုန္မႈေတြ၊ အျမင္ကြဲလြဲမႈေတြ ျဖစ္တတ္တဲ့ ျပႆနာတရပ္ ျဖစ္ပါတယ္။ မ်ားေသာအားျဖင့္ လူအမ်ားက အၾကမ္းမဖက္ဘူးဆိုတာ ကို Non-Violence, အၾကမ္းဖက္မႈဆိုတာကို Terrorism လို႔ပဲ တြဲၿပီး မွတ္ယူသြားတတ္ၾကပါတယ္။ ဒီေတာ့ Non-Violence မဟုတ္ရင္ဘဲ Terrorism လို႔ ေကာက္ခ်က္ခ်ေနသူေတြလဲ ရွိလာျပန္ပါတယ္။ ၾကာရင္ ဒီျပႆနာဟာ အ က်ယ္၊ အက်ယ္ျဖစ္လာၿပီး မလိုလားအပ္တဲ့ အျပန္အလွန္ ျငင္းခုန္မႈေတြ၊ ႏိုင္ငံေရး ေသြးကြဲမႈေတြဆီကို ဦးတည္သြား ႏိုင္ပါတယ္။ ဒါေတြ ျမစ္ဖ်ားခံလာတဲ့ Violence, Non-Violence နဲ႔ Terrorism တို႔ရဲ႕ အေျခခံ သေဘာတရားေတြက ေတာ့ ဒီလို ႐ႈပ္ေထြးမႈေတြ မရွိပါ။ သေဘာတရားအခ်င္းခ်င္း အျငင္းပြားမႈေတြ ရွိေပမယ့္ Violence နဲ႔ Terrorism အ ၾကားမွာေတာ့ ထင္သာ ျမင္သာတဲ့ ကြဲလြဲမႈေတြ ရွိပါတယ္။
Violence ဆိုရာ၀ယ္
Violence ဆိုတာ ထိခိုက္မႈတစံုတရာကို ျဖစ္ပြားေစတဲ့ အင္အားအသံုးျပဳမႈ ျဖစ္ပါတယ္။ ကမၻာ့က်န္းမာေရး အဖြဲ႔ႀကီးက ေတာ့ Violence ဆိုတာ မိမိကိုယ္တိုင္ျဖစ္ေစ၊ အျခားသူတေယာက္ကိုျဖစ္ေစ၊ အျခားလူအုပ္စု (သို႔မဟုတ္) လူ႔အဖြဲ႔အ စည္းကို ျဖစ္ေစ ထိခိုက္ဒဏ္ရာရေစမႈ၊ ေသဆံုးေစမႈ၊ စိတ္ဒဏ္ရာရေစမႈ၊ ဖြံ႔ၿဖိဳးတိုးတက္ေရး ေႏွာင့္ေႏွးေစမႈတို႔ကို ျဖစ္ ပြားေစသည့္ အင္အားအသံုးျပဳမႈလို႔ အဓိပၸာယ္ဖြင့္ဆိုခဲ့ပါတယ္။ Violence သဏၭာန္ေတြမွာ လူတဦးနဲ႔တဦး လက္သီးနဲ႔ ထိုးႀကိတ္တာ၊ တုတ္နဲ႔ ႐ိုက္ႏွက္တာေတြကေန ေသေစႏိုင္တဲ့ လက္နက္ခဲယမ္းေတြကို အသံုးျပဳၿပီး တိုက္ခိုက္တာေတြအထိ ပါ၀င္ပါတယ္။ လူအမ်ားက Violence လို႔ ဆိုလိုက္ရင္ ဗံုးခြဲတာေတြ၊ ေလယာဥ္ျပန္ေပးဆြဲတာေတြကိုပဲ ဆက္စပ္ေတြးမိသြား တတ္ၾက ပါတယ္။ ဒါေတြက Violence အမ်ဳိးအစားတမ်ဳိးျဖစ္တဲ့ terrorism နဲ႔ သေဘာတရား ေရာေထြးေနလို႔ ျဖစ္ပါတယ္။ (terrorism က Violence ရဲ႕ အမ်ဳိးအစား တမ်ဳိးသာ ျဖစ္ပါတယ္။ Violence မွာ မတရားဖိႏွိပ္ခံရမႈကို လက္နက္ကိုင္ ၿပီး ခုခံေတာ္လွန္ရတဲ့ ေတာ္လွန္စစ္လို လိုအပ္ခ်က္အရ ေပၚထြက္လာတဲ့ necessary forms of violence ဆိုတာမ်ဳိး ေတြ ရွိသလို၊ အျပစ္မဲ့ ျပည္သူေတြကို စာနာေထာက္ထားျခင္းကင္းစြာနဲ႔ မလိုအပ္ပဲ တိုက္ခိုက္မႈေတြျဖစ္တဲ့ terrorism လို unnecessary forms of violence ေတြလဲ ရွိပါတယ္)
ၿငိမ္းခ်မ္းေရးသိပၸံပညာရပ္မွာ violence ဆိုတာကို Direct Violence၊ Structural Violence နဲ႔ Cultural Violence ဆိုၿပီး သံုးမ်ဳိးခြဲျခားထားပါတယ္။ Direct Violence က ထိုးႀကိတ္႐ိုက္ႏွက္မႈေတြ၊ လူသတ္မႈေတြ၊ မုဒိန္းက်င့္မႈေတြ၊ ေသနတ္ေတြ၊ ဗံုးေတြ၊ စစ္ပြဲေတြနဲ႔ သက္ဆိုင္ပါတယ္။ Direct Violence မွာ လူသားေတြရဲ႕ အေျခခံလိုအပ္ခ်က္ ေတြ ျဖစ္တဲ့ ရပ္တည္မႈ၊ ကိုယ္စိတ္ႏွစ္ပါး က်န္းမာမႈ၊ လြတ္လပ္မႈ စတာေတြကို ထိခိုက္ေစႏိုင္တဲ့ ႀကိဳတင္ရည္ရြယ္ထားေသာ အင္အားအသံုးျပဳမႈ ပါ၀င္ပါတယ္။ Direct Violence ေၾကာင့္ ႏွစ္စဥ္လူသား (၁.၆) သန္းခန္႔ ေသဆံုးတယ္လို႔ သုေတ သနပညာရွင္ေတြက စစ္တမ္း ေကာက္ယူေဖာ္ျပထားခဲ့ၾကပါတယ္။ Direct Violence ဟာ က်ဴးလြန္သူေတြ၊ သား ေကာင္ေတြ၊ မိသားစု၀င္ကို သာမက လူ႔အဖြဲ႔အစည္း၊ စီးပြားေရးအေျခအေနနဲ႔ သဘာ၀ပတ္၀န္းက်င္ကိုပါ ထိခိုက္ေစ ပါတယ္။
ထိုးႀကိတ္႐ိုက္ႏွက္မႈေတြ၊ လက္နက္ပစၥည္းေတြ အသံုးျပဳတဲ့ Direct Violence ကသာ လူသားေတြရဲ႕ အေျခခံ လိုအပ္ ခ်က္ေတြကို ထိခိုက္ေစႏိုင္တာ မဟုတ္ပါဘူး။ ႏိုင္ငံတႏိုင္ငံမွာ ရွိေနတဲ့ လူမႈစီးပြား နဲ႔ ႏိုင္ငံေရး သဏၭာန္ (social-economic and political structures) ေတြကလဲ လူသားေတြရဲ႕ ရွင္သန္ရပ္တည္မႈကို ထိခိုက္ေစႏိုင္ပါတယ္။ Structural violence ေတြဟာ လူ႔အဖြဲ႔အစည္းရဲ႕ အဆင့္တိုင္းမွာ ရွိၿပီး၊ လူမႈစီးပြား အခြင့္အေရးေတြ ခ်ဳိးေဖာက္ခံရျခင္းနဲ႔ သက္ဆိုင္ပါတယ္။ လံုျခံဳစိတ္ခ်ရမႈကင္းမဲ့ၿပီး က်န္းမာေရးကို ထိခိုက္ေစႏိုင္တဲ့ လုပ္ငန္းခြင္ေတြမွာ အလုပ္လုပ္ရျခင္း ဟာလဲ Violence လုပ္ခံရျခင္းပဲ ျဖစ္ပါတယ္။
လူမႈစီးပြားနဲ႔ ႏိုင္ငံေရးသဏၭာန္ေတြမွာ ျမႈပ္ႏွံထားတဲ့ structural violence ေတြကို hidden repression အေနနဲ႔ သတ္ မွတ္ေခၚေ၀ၚၾကပါတယ္။ လူမႈေရး တန္းတူညီမွ်ျခင္း မရွိမႈ၊ လူတန္းစားအလႊာ ကြာဟခ်က္ႀကီးမႈ၊ က်ားမခြဲျခား သတ္ မွတ္မႈ၊ အတင္းအၾကပ္စစ္မႈထမ္းဥပေဒမ်ား ျပဌာန္းမႈ၊ ပညာေရး-က်န္းမာေရး ၀န္ေဆာင္မႈအားနည္းမႈ၊ အလုပ္အကိုင္ ရရွိေရး၊ ရာထူးတိုးျမွင့္ေရးစတာေတြမွာ တူညီေသာအခြင့္အလမ္း မရွိမႈ စတာေတြဟာ သက္ဆိုင္ရာ တိုင္းျပည္မွာ structural violence ရွိေနတဲ့ သြင္ျပင္လကၡဏာေတြပဲ ျဖစ္ပါတယ္။ Structural violence ရွိေနတဲ့ တိုင္းျပည္မွာ ဆင္း ရဲႏြမ္းပါးမႈနဲ႔ လူအမ်ားဘ၀အနာဂတ္ ေပ်ာက္ဆံုးမႈေတြ ၾကံဳေတြ႔လာရတတ္ပါတယ္။ အသက္ရွင္ ရပ္တည္ေနရေပ မယ့္ ကိုယ္စိတ္ႏွစ္ပါး က်န္းမာမႈ မရွိပဲ၊ လြတ္လပ္မႈေတြ ေပ်ာက္ဆံုးေနတာဟာ exploitative or repressive structures ေတြရဲ႕ ဖိႏွိပ္မႈေတြကို ခံစားရလို႔ ျဖစ္ပါတယ္။
ေနာက္ထပ္ Violence တခုကေတာ့ cultural violence ျဖစ္ပါတယ္။ cultural violence ဆိုတာ ယဥ္ေက်းမႈ မတူညီ ေသာ အုပ္စုေတြ အခ်င္းခ်င္း တိုက္ခိုက္ေနတာကို ဆိုလိုတာ မဟုတ္ပါဘူး။ ဒီလိုတိုက္ခိုက္ေနရင္ေတာ့ ဒါက Direct Violence ေခါင္းစီးေအာက္ ေရာက္သြားမွာပါ။ Cultural Violence ဆိုတာက direct violence နဲ႔ structural violence ႏွစ္မ်ဳိးကို အားေပးေထာက္ခံျခင္း (သို႔မဟုတ္) လက္ခံေစျခင္းရွိတဲ့ ဘာသာေရးယံုၾကည္ခ်က္၊ ႏိုင္ငံေရးအေတြးအေခၚ၊ အႏုပညာ၊ သိပၸံပညာနဲ႔ ဘာသာစကားေတြ ရွိေနျခင္းကို ဆိုလိုတာ ျဖစ္ပါတယ္။ ဥပမာ- ရန္သူကို တိရစာၦန္ေတြ၊ ေရာ ဂါဘယဆိုးေတြနဲ႔ ႏႈိင္းယွဥ္တတ္မႈ၊ ပဋိပကၡေတြ ျဖစ္ပြားခ်ိန္မွာ ငါနဲ႔မတူ ငါ့ရန္သူလို သေဘာထားတတ္မႈ၊ သူတပါးကို ခြဲျခားဆက္ဆံတတ္မႈ၊ အာဏာအလြဲ သံုးစားျပဳတတ္မႈ၊ မတရားဖိႏွိပ္ခံရျခင္းကို မိမိတို႔ အားနည္းခ်က္ဟု ယူဆၿပီး လက္ခံမႈ စတာေတြ ျဖစ္ပါတယ္။
Structural violence ေၾကာင့္ ျဖစ္ေပၚလာတဲ့ အက်ဳိးဆက္ေတြဟာ လက္နက္ကိုင္ေတာ္လွန္ေရးကို ဦးတည္သြားေစ တဲ့ အေျခခံအေၾကာင္းတရားေတြ ျဖစ္လာတတ္ပါတယ္။ Direct Violence ဟာ ျပဳမူေဆာင္ရြက္ပံု (Behavior) ေတြ ကို သက္ေရာက္ေစႏိုင္ၿပီး၊ Cultural Violence က အျမင္သေဘာထား (attitudes) ေတြကို သက္ေရာက္ေစတတ္ ပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္ ပဋိပကၡေတြကို ေျဖရွင္းတဲ့အခါ၊ ျပဳမူေဆာင္ရြက္မႈေတြကို ေျပာင္းလဲၿပီး Direct Violence ကို အ ဆံုးသတ္ျခင္း၊ structure ဆိုင္ရာ ဖိႏွိပ္ခ်ဳပ္ျခယ္မႈ၊ မတရားမႈေတြကို ဖယ္ရွားၿပီး structural violence ကို အဆံုးသတ္ ျခင္းနဲ႔ အျမင္သေဘာထားေတြကို ေျပာင္းလဲၿပီး cultural violence ကို အဆံုးသတ္ျခင္းေတြကို ဘက္စံုေထာင့္စံု ျပဳ လုပ္ဖို႔ လိုပါတယ္။
Non-Violence ဆိုရာ၀ယ္
Non-Violence ဆိုတဲ့ သေဘာတရားဟာ ကမၻာေပၚမွာ ေရွးႏွစ္ေပါင္းမ်ားစြာ ကတည္းက ေပၚေပါက္ေနတဲ့ သေဘာ တရားတရပ္ ျဖစ္ပါတယ္။ ကိုးကြယ္ယံုၾကည္မႈဆိုင္ရာ ဘာသာတရား အမ်ားစုမွာ Non-Violence သေဘာတရားေတြ ပါ၀င္ေနပါတယ္။ Non-Violence နဲ႔ ပတ္သက္ၿပီး အဓိပၸာယ္ဖြင့္ဆိုခ်က္ေတြ အမ်ားအျပား ရွိပါတယ္။ အယူအဆေတြ၊ ႐ႈျမင္သံုးသပ္မႈေတြ အမ်ားအျပားရွိပါတယ္။ ၿငိမ္းခ်မ္းေရး သေဘာတရား ျဖစ္ထြန္းမႈေပၚမွာ မူတည္ၿပီး Non-Violence ကို အနက္အဓိပၸာယ္ဖြင့္ဆိုၾကရာမွာ ပညာရွင္ေတြက ေျခာက္မ်ဳိးခြဲျခားထားၾကပါတယ္။
ပထမတမ်ဳိးကေတာ့ Non-Violence ဆိုတာ စစ္မျဖစ္ရန္ ကာကြယ္ျခင္း ျဖစ္ပါတယ္။ စစ္ဆိုတာက Violence ျဖစ္ေစ တဲ့အတြက္ စစ္မျဖစ္ရန္ ကာကြယ္တဲ့ ဘယ္လိုလုပ္ငန္းေဆာင္တာမဆို Non-Violence action ပဲ ျဖစ္တယ္လို႔ ဆိုၾက ပါတယ္။။ နယူးကလီးယား deterrence strategy ဟာလဲ Non-Violence လုပ္ငန္းေဆာင္တာျဖစ္တယ္လို႔ သတ္မွတ္ ၾကပါတယ္။ စစ္ေအးတိုက္ပြဲကာလမွာ နယူးကလီးယား လက္နက္ေတြသာ မရွိခဲ့ရင္ ကမၻာစစ္ေနာက္တႀကိမ္ ထပ္ျဖစ္ သြားႏိုင္တာေၾကာင့္ nuclear deterrence strategy ဟာ စစ္ပြဲကို ကာကြယ္ေပးခဲ့တယ္လို႔ စစ္ဘက္ေခါင္းေဆာင္မ်ား နဲ႔ စစ္ေအးတိုက္ပြဲကာလ ပညာရွင္အခ်ဳိ႕က သံုးသပ္ၾကတာ ျဖစ္ပါတယ္။
Non-Violence ဆိုတာကို International System ခ်ိန္ခြင္လွ်ာ ညီလာေအာင္ ထိန္းေက်ာင္းေပးတဲ့ အေနနဲ႔ အဓိပၸာယ္ဖြင့္ဆို သတ္မွတ္ၾကပါတယ္။ non-violence သေဘာတရားကို အေျခခံၿပီး စစ္ျဖစ္လာရင္ေတာင္ ဒီစစ္ဟာ war without weapons ျဖစ္တဲ့အတြက္ ႏိုင္ငံတကာေရးရာမွာ ပါ၀ါခ်ိန္ခြင္လွ်ာ ညီမွ်လာေအာင္ လုပ္ေဆာင္ေပးႏိုင္ တယ္လို႔ ယူဆသတ္မွတ္ၾကပါတယ္။ အခ်ဳိ႕ေသာ ႏိုင္ငံေရး၊ စီးပြားေရး စနစ္ေတြမွာ Violence က ဒြန္တြဲပါေနတာ ျဖစ္တဲ့အတြက္ ဒီစနစ္ေတြကို ျပဳျပင္ေျပာင္းလဲႏိုင္ေရးဟာ ၿငိမ္းခ်မ္းေရး သုေတသန နယ္ပယ္အတြက္ အေျခခံအက် ဆံုး လုပ္ငန္းေဆာင္တာ ျဖစ္ပါတယ္။ ဒီလို Structural Violence မရွိေအာင္ ျပဳလုပ္ျခင္းကို Structural Non-violence အျဖစ္ အဓိပၸာယ္ ဖြင့္ဆိုၾကပါတယ္။
Feminists ေတြက မိသားစုဘ၀ကေန အစျပဳၿပီး လူ႔အဖြဲ႔အစည္းအတြင္းမွာ violence အျမစ္တြယ္ေနတာကို ေထာက္ ျပ ေ၀ဖန္ခဲ့ၾကၿပီး၊ အမ်ဳိးသမီးေတြကို ခြဲျခားဆက္ဆံတဲ့ Patriarchy စနစ္ဟာ violence ျဖစ္တယ္လို႔ ဆိုခဲ့ၾကပါတယ္။ Non-Violence ျပဳမူေဆာင္ရြက္မႈေတြဟာ လူတဦးနဲ႔ တဦးအၾကားက ဆက္ဆံေရး၊ လူတဦးခ်င္းနဲ႔ ႏိုင္ငံအၾကားက ဆက္ဆံေရးေတြမွာပါ လိုအပ္တယ္ဆိုတာကို ေထာက္ျပထားတဲ့ feminist non-violence အဓိပၸာယ္ဖြင့္ဆိုခ်က္ေတြ လဲ ရွိပါတယ္။ Holistic Gaia Peace ဆိုတဲ့ ႐ႈေထာင့္ကေန ၾကည့္႐ႈၿပီး non-violence ဆိုတဲ့ သေဘာတရားမွာ ႏိုင္ ငံေတာ္ကေန လူပုဂိၢိဳလ္တဦးခ်င္းအထိ လုပ္ေဆာင္ၾကတဲ့ non-violent actions ေတြအားလံုးနဲ႔ Non-violent political and economic structures မ်ား ျဖစ္ေပၚလာေရး လုပ္ေဆာင္ခ်က္ေတြ အားလံုးပါ၀င္တယ္လို႔ သတ္မွတ္ၾကပါတယ္။ လူပုဂိၢဳလ္အခ်င္းခ်င္းသာမက သက္ရွိသတၱ၀ါေလာကနဲ႔ ဆက္စပ္မႈေတြမွာပါ non-violence ျဖစ္ရမယ္လို႔လဲ ႐ႈျမင္ၾက တာေၾကာင့္ environmentalism, vegetarianism စတဲ့ ၀ါဒေတြမွာ ထပ္ၿပီး ေပၚထြက္လာပါတယ္။
Holistic Inner and Outer Peace ဆိုတဲ့ ရွဴေထာင့္ကေန ၾကည့္ရွဴၿပီး non-violence ဆိုတဲ့ သေဘာတရားကို ဘ၀ ဒႆန အေနနဲ႔ အနက္အဓိပၸာယ္ဖြင့္ဆိုတာလဲ ရွိပါတယ္။ လႈပ္ရွားမႈေတြမွာ ေခါင္းေဆာင္ေတြက ဒီ႐ႈေထာင့္အျမင္ ေတြကို ကိုင္စြဲၿပီး nnon-violence ဟာ လႈပ္ရွားမႈရဲ႕ အသက္ေသြးေၾကာ အျဖစ္ က်င့္သံုးမႈေတြလဲ ရွိပါတယ္။ ႐ုရွားက Izo Tolstoy၊ အေမရိကန္ ျပည္ေထာင္စုက Henry David Thoreau၊ အိႏၵိယက မဟတၱမဂႏီၵ၊ အေမရိကန္ျပည္ ေထာင္စုက Martin Luther Kingနဲ႔ Cesar Chavez ဆိုတဲ့ ႏိုင္ငံေရးေခါင္းေဆာင္ေတြက non-violence ဆိုတဲ့ သ ေဘာတရားကို လႈပ္ရွားမႈ Tactic တခုအေနနဲ႔တင္ မဟုတ္ပဲ၊ အသက္ေသြးေၾကာအေနနဲ႔ ယံုၾကည္သက္၀င္ၾကတာ ျဖစ္ပါတယ္။ သူတို႔ရဲ႕ ကိုယ္ပိုင္ဘ၀မွာပါ ဘ၀ဒႆနအေနနဲ႔ လက္ခံ က်င့္သံုးၾကတာ ျဖစ္ပါတယ္။
ဒီလို Non-Violence သေဘာတရားေတြကို ႐ႈေထာင့္အမ်ဳိးမ်ဳိးကေန အနက္အဓိပၸာယ္ဖြင့္ဆိုၾက၊ ကိုယ္ပိုင္လက္ေတြ႔ ဘ၀က အစျပဳလို႔ ကမၻာ့ၿငိမ္းခ်မ္းေရး လုပ္ငန္းစဥ္မ်ားအထိ နည္းမ်ဳိးစံုနဲ႔ အသံုးျပဳၾကရာမွာ ေအာင္ျမင္ခဲ့တာေတြ ရွိသ လို၊ မေအာင္ျမင္ခဲ့တာေတြ။ အားနည္းခ်က္ရွိခဲ့တာေတြလဲ ရွိပါတယ္။ ဘယ္လိုပဲျဖစ္ျဖစ္ လူ႔အဖြဲ႔အစည္းမွာ Violence အျမစ္တြယ္ေနရင္ ထိခိုက္နစ္နာ ဆံုး႐ံႈးမႈေတြ အမ်ားအျပား ျဖစ္ေစတတ္တာ၊ Direct Violence ျဖစ္တဲ့ ထိုးႀကိတ္႐ိုက္ ႏွက္မႈေတြ၊ လက္နက္ကိုင္ေဆာင္မႈေတြေၾကာင့္ လူေတြရဲ႕ အသက္အႏၱရာယ္ကို ဆံုး႐ံႈးေစတတ္တာ၊ ကိုယ္ခႏၶာထိ ခိုက္ပ်က္စီးမႈေတြ ျဖစ္ေစတတ္တာ၊ Structural Violence ျဖစ္တဲ့ ႏိုင္ငံေရးစနစ္ေတြ၊ လူမႈစီးပြားစနစ္ေတြေၾကာင့္လဲ လူသားေတြရဲ႕ လူ႔ဂုဏ္သိကၡာညႇိဳးႏြမ္းမႈေတြ၊ ဆင္းရဲႏြမ္းပါးမႈေတြ၊ စီးပြားေရး လက္၀ါးႀကီး အုပ္မႈေတြ ျဖစ္လာတတ္ တာ၊ Cultural Violence က Direct Violence နဲ႔ Structural Violence ကို အားျဖည့္ကူညီေပးမႈေတြ ရွိတတ္တာကို ေတာ့ ဘယ္သူမွ မျငင္းႏိုင္ၾကပါဘူး။ ဒါေၾကာင့္ Non-Violence သေဘာတရားေတြ လူ႔အဖြဲ႔အစည္းအတြင္းမွာ ပ်ံ႕ပြား လာျခင္း၊ Non-Violence ယဥ္ေက်းမႈတရပ္ လူ႔အဖြဲ႔အစည္းအတြင္းမွာ ရွင္သန္ ထြန္းကားျခင္း ရွိလာမွသာ ၿငိမ္းခ်မ္း ေရးတည္ေဆာက္ႏိုင္မယ္လို႔ ၿငိမ္းခ်မ္းေရးသိပၸံပညာက မီးေမာင္းထိုးျပ ထားပါတယ္။
Terrorism ဆိုရာ၀ယ္
Terrorism ဆိုတာနဲ႔ ပတ္သက္ၿပီး ႏိုင္ငံေရးေလ့လာသူေတြ၊ သတင္းနဲ႔ စာနယ္ဇင္းသမားေတြ၊ အစိုးရေတြက အဓိပၸာယ္ မ်ားစြာ ဖြင့္ဆိုခဲ့ၾကပါတယ္။ Terrorism Studies ဆိုင္ရာမွာ နာမည္ႀကီး ပညာရွင္တေယာက္ျဖစ္တဲ့ Walter Lacquer က Terrorism ဆိုတာကို ႏိုင္ငံေရး၊ ဘာသာေရး၊ ယံုၾကည္သက္၀င္မႈဆိုင္ရာ ရည္မွန္းခ်က္မ်ား ျပည့္မီဖို႔အ တြက္ တရားမ၀င္လက္နက္ အင္အား အသံုးျပဳၿပီး အျပစ္မဲ့ျပည္သူေတြကို ဦးတည္တိုက္ခိုက္မႈလို႔ အနက္ဖြင့္ဆိုခဲ့ တယ္။ Terrorism Studies သင္တန္းအားလံုးမွာ မရွိမျဖစ္ သင္႐ိုးညႊန္းတမ္းျဖစ္တဲ့ ‘Inside Terrorism’ ဆိုတဲ့ စာအုပ္ ကိုေရးသားခဲ့တဲ့ Bruce Hoffman ကလဲ Terrorism ဆိုတာမွာ ႏိုင္ငံေရးရည္မွန္းခ်က္ဆိုင္ရာ လႈံ႔ေဆာ္ခ်က္ေတြ၊ Terrorism ရဲ႕ သားေကာင္ေတြ (သို႔) ပစ္မွတ္ေတြကိုသာမကဘဲ အမ်ားျပည္သူကိုပါ ထိတ္လန္႔ေစႏိုင္တဲ့ စိတ္ပိုင္းဆိုင္ ရာ ထိခိုက္ေစမႈေတြ၊ Violence နည္းနဲ႔ ေျဖရွင္းမႈေတြ ပါ၀င္ေၾကာင္း ေရးသားထားခဲ့ပါတယ္။
Terrorism ဆိုတာထဲမွာ လက္နက္အင္အားသံုးေျဖရွင္းတဲ့ အေျခခံသေဘာတရားပါ၀င္တာေၾကာင့္ Terrorists မ်ား ကိုင္စြဲတဲ့ လက္နက္ေတြဟာလဲ အမ်ဳိးမ်ဳိး ကြဲျပားျခားနားပါတယ္။ ေခတ္သစ္ Terrorismကို ေလ့လာတဲ့ လက္နက္ ကၽြမ္းက်င္ ပညာရွင္မ်ားကေတာ့ ဒါေတြကို စစ္သံုးလက္နက္အမ်ဳိးအစားေတြ၊ ေပါက္ကြဲေစႏိုင္တဲ့ ဗံုးေတြ၊ အမ်ားအ ျပား ေသေက်ပ်က္စီးေစတဲ့ လက္နက္ေတြနဲ႔ အေသခံဗံုးေဖာက္ခြဲသူေတြဆိုၿပီး ခြဲျခားေဖာ္ျပခဲ့ၾကပါတယ္။
စစ္သံုးလက္နက္ေတ ြျဖစ္တဲ့ ပစၥတိုေတြ၊ ေအေက- ၄၇၊ အမ္- ၁၆ တို႔လို ေခ်မႈန္းေရး႐ိုင္ဖယ္ေသနတ္ေတြ၊ အစၥေရး လုပ္အူဇီ၊ အေမရိကန္လုပ္ Ingramလို စက္ေသနတ္ေတြ၊ အာရ္ပီဂ်ီလို႔ အတိုေကာက္ေခၚၾကတဲ့ Rocket-propelled Grenades ေတြ၊ အေမရိကန္လုပ္ Stingerနဲ႔ ဆိုဗီယက္လုပ္ Grail တို႔လို Precision Guided Munitions လက္နက္ မ်ဳိးစံုကုိ Terrorist attacks ေတြမွာ အသံုးျပဳၾကပါတယ္။ ေပါက္ကြဲေစတတ္တဲ့ ဗံုးေတြမွာလဲ စီဇက္က တီထြင္ခဲ့တဲ့ Semtex, အေမရိကန္က တီထြင္ခဲ့တဲ့ Composite-4 (C-4) တို႔လို ပလပ္စတစ္ေပါက္ကြဲေစတတ္တဲ့ ပစၥည္းေတြ၊ ခ်ိန္ ကိုက္ဗံုး၊ ဆြဲမိုင္းစတဲ့ triggers ေတြ၊ မိုလိုေတာ့ဗ္လို႔အမ်ားက ေခၚတတ္ၾကတဲ့ ဓာတ္ဆီဗံုးေတြ၊ ပိုက္ဗံုးေတြ၊ ကားဗံုး ေတြ၊ ေလထုဖိအားသံုးၿပီး ေပါက္ကြဲေစတတ္တဲ့ ဘာ႐ိုမက္ထရစ္ဗံုးေတြ စသည္ျဖင့္ ပါ၀င္ပါတယ္။
ေနာက္တမ်ဳိးကေတာ့ WMD လို႔အတိုေကာက္ေခၚၾကတဲ့ Weapons of Mass Destruction ပါ။ ဒီအထဲမွာ ဓာတုဆိုင္ ရာ ေအးဂ်င့္ေတြ၊ ဇီ၀ဆိုင္ရာေအးဂ်င့္ေတြ၊ ဓာတ္ေရာင္ျခည္ဆိုင္ရာ ေအးဂ်င့္ေတြကေန နယူးကလီးယား လက္နက္ ေတြအထိ ပါ၀င္ပါတယ္။ 9/11 ျဖစ္ရပ္ၿပီးကတည္းက ဖြံ႔ၿဖိဳးၿပီးႏိုင္ငံေတာ္ေတာ္မ်ားမ်ားမွာ ဒီလက္နက္ေတြနဲ႔ တိုက္ခိုက္ မွာကို စိုးရိမ္ေၾကာင့္ၾကမႈေတြ အမ်ားအျပား ျဖစ္လာခဲ့ၿပီး၊ CBRNE လို႔ အတိုေကာက္ေခၚၾကတဲ့ chemical, biological, radiological, nuclear explosives ေတြနဲ႔ တိုက္ခိုက္မႈေတြျဖစ္လာခဲ့ရင္ ျပဳလုပ္ရမယ့္ စီမံခ်က္ေတြကို ေရးဆြဲလာၾက ရပါတယ္။
ဒီလို ႏိုင္ငံေတာ္လံုျခံဳေရးစီမံခ်က္ေတြ ေရးဆြဲေနၾကစဥ္မွာပဲ ႏိုင္ငံတကာအဖြဲ႔အစည္းေတြ၊ ႏိုင္ငံေတာ္အႀကီးအကဲေတြ၊ ေပၚ လစီေရးဆြဲေနသူေတြအတြက္ အခ်က္ႀကီးတခ်က္ကို ထည့္သြင္းစဥ္းစား လာၾကရျပန္ပါတယ္။ ဘာလဲဆိုေတာ့ အၾကမ္းဖက္မႈကို က်ဴးလြန္သူေတြထဲမွာ non-state actors ေတြ ပါ၀င္သလို state actors ေတြလဲ ပါ၀င္ေနတဲ့ အ ခ်က္ပါ။ လူအမ်ား ေသေၾကပ်က္စီးႏိုင္တဲ့ လက္နက္ပစၥည္းေတြဟာ အျပစ္မဲ့ျပည္သူေတြကို တိုက္ခိုက္တတ္တဲ့ လူတ စုလက္ထဲကို ေရာက္သြားတာနဲ႔ေတာင္ မလိုလားအပ္တဲ့ ဆိုးက်ဳိးေတြ ျဖစ္ႏိုင္ေစတယ္ဆိုရင္ State Terrorism က်ဴး လြန္ေနတဲ့ အာဏာရွင္အစိုးရေတြလက္ထဲ ဒီလက္နက္ပစၥည္းေတြ ေရာက္သြားတဲ့အခါ ေဒသဆိုင္ရာလံုျခံဳေရး၊ အ ျပည္ျပည္ဆိုင္ရာ လံုျခံဳေရးအေပၚမွာ ဘယ္ေလာက္ထိခိုက္ေစမလဲ ဆိုတာက အေရးႀကီးတဲ့ အခ်က္တခ်က္ ျဖစ္လာပါ ေတာ့တယ္။
တကယ္ေတာ့ ႏိုင္ငံေတာ္အစိုးရဆိုတာ ျပည္သူေတြအေပၚ က်ေရာက္လာမယ့္ အႏၱရာယ္ေတြကို ကာကြယ္ေပးဖို႔၊ ျပည္သူေတြရဲ႕ စား၀တ္ေနေရး ျပည့္စံုဖူလံုေစဖို႔၊ ပညာေရးတိုးတက္ျမင့္မားေစဖို႔၊ က်န္းမာေရးတိုးတက္ေကာင္းမြန္ေစ ဖို႔ လူထုက ေရြးခ်ယ္တာ၀န္ေပး၊ အာဏာအပ္ႏွင္းခံထားရတဲ့ အဖြဲ႔အစည္းတရပ္ပါ။ ဒါေပမယ့္ တခ်ဳိ႕ေသာ ႏိုင္ငံေတြ မွာ အာဏာဟာ လူထုက မသက္ဆင္းဘဲ လူထုကို ၿခိမ္းေျခာက္သတ္ျဖတ္ၿပီး၊ မတရားအာဏာယူထားတဲ့ အစိုးရေတြ အုပ္ခ်ဳပ္ေနၾကပါတယ္။ ဒီလိုအစိုးရေတြဟာ အေၾကာက္တရားနဲ႔အုပ္ခ်ဳပ္ဖို႔အတြက္ ျပည္သူလူထုကို အႏၱရာယ္ ျပဳ တတ္ၾကပါတယ္။ လူထုရဲ႕ ပညာရည္အဆင့္အတန္းေတြ တိုးတက္ျမင့္မားလာရင္ ေတြးေခၚမႈအဆင့္အတန္းေတြ တိုး ျမင့္လာၿပီး ႏိုင္ငံရဲ႕ ပကတိအမွန္တရားကို သိျမင္လာတာနဲ႔အမွ် ေတာ္လွန္ပုန္ကန္မႈေတြ ေပၚေပါက္လာတတ္တာ ဓမၼတာမို႔ ဒီလို အစိုးရေတြဟာ ပညာရည္အဆင့္အတန္း ျမင့္မားမႈမရွိေအာင္ ပညာေရးကို စနစ္တက် ဖ်က္ဆီးထား တတ္ၾကပါတယ္။
က်န္းမာေရး၊ စား၀တ္ေနေရး ျပည့္စံုဖူလံုေရးကိုလည္း ေစတနာမွန္နဲ႔ ျဖည့္ဆည္းေဆာင္ရြက္ေပးမႈ မရွိၾကေတာ့ပါဘူး။ အာဏာတည္ျမဲေရးအတြက္ အာဏာရဲ႕ ေဒါက္တိုင္အဖြဲ႔အစည္းေတြ အမ်ားအျပား ေပၚေပါက္လာဖို႔အေရးနဲ႔ အင္အား ႀကီးမားလာဖို႔အေရးကိုသာ ေရွး႐ႈလုပ္ေဆာင္တတ္ၾကပါတယ္။ ဒီလိုလုပ္ေဆာင္ရင္း လူထုကို ၿခိမ္းေျခာက္ အၾကမ္း ဖက္မႈေတြကလဲ တစတစ တိုးျမင့္လာပါတယ္။ ဒီလိုအေျခအေနမ်ဳိးကို (state terrorism) အမ်ဳိးအစားေတြထဲက state terrorism as domestic policy အျဖစ္ ပညာရွင္မ်ားက ေခၚဆိုသတ္မွတ္လာၾကပါတယ္။
Violence ႏွင့္ Terrorism သေဘာတရားတို႔၏ ကြဲျပားမႈမ်ား
Violence နဲ႔ Terrorism ကို ျမန္မာလိုဘာသာျပန္ၾကရမွာ အၾကမ္းဖက္မႈ၊ အၾကမ္းဖက္ တိုက္ခိုက္မႈေတြအေနနဲ႔ ဆင္ တူယိုးမွားေတြ ဘာသာျပန္ၾကေပမယ့္ အေျခခံသေဘာတရားေတြမွာေတာ့ ကြဲျပားမႈေတြ အမ်ားအျပား ရွိပါတယ္။ ႏိုင္ငံေရးနဲ႔ ပတ္သက္ၿပီး Political Violence ေတြ ျဖစ္ပြားလာတဲ့အခါ ျဖစ္ပြားတဲ့ သဏၭာန္ အမ်ဳိးမ်ဳိး ရွိပါတယ္။ အဓိက႐ုဏ္း (Riots)၊ ႏိုင္ငံေရးအရ လုပ္ၾကံသတ္ျဖတ္ျခင္း (Political Assassinations)၊ သူပုန္ထမႈ (Insurgency)၊ Terrorism ဆိုၿပီး သဏၭာန္အမ်ဳိးမ်ဳိး ရွိပါတယ္။ Terrorism ဆိုတာ အစြန္းေရာက္၀ါဒ (extremism) ေပၚမွာ အေျခ တည္ၿပီး ေပၚထြက္လာတဲ့ Political Violence အမ်ဳိးအစားတခု ျဖစ္ပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္ Violence နဲ႔ Terrorism ကို အတူတူပဲလို႔ သတ္မွတ္လို႔ မရႏိုင္ပါဘူး။
လက္နက္ကိုင္ေတာ္လွန္ေရး (A/S)၊ ေတာ္လွန္ေရးစစ္ပြဲ Guerrillas Warfare (GW)၊ သူပုန္ထမႈ Insurgency၊ ေတာ္ လွန္ေရး (Revolution) အမ်ဳိးသားလြတ္ေျမာက္ေရး (National Liberation) စတာေတြအားလံုးဟာ Political Violence အမ်ဳိးအစားေတြပဲ ျဖစ္ပါတယ္။ Political Violence ဆိုတာက လူသားသမိုင္းနဲ႔ အတူေမြးဖြားလာခဲ့တာ ျဖစ္ ပါတယ္။ မတရားမႈေတြက ဥပေဒျဖစ္လာတဲ့အခါ ေတာ္လွန္ပုန္ကန္မႈဆိုတာ လူ႔တာ၀န္တရပ္ ျဖစ္လာပါတယ္။ ဒီတာ ၀န္ကို ကမာၻတ၀ွမ္းလံုးက ျပည္သူလူထုႀကီးက အသက္နဲ႔ရင္းၿပီး ထမ္းေဆာင္ခဲ့ၾကပါတယ္။ မတရားတဲ့ အာဏာရွင္ အစိုးရမ်ားစြာဟာ လူထုႀကီးရဲ႕ Political Violence ေတြေၾကာင့္ အာဏာကို စြန္႔လႊတ္ခဲ့ၾကရပါတယ္။ Political Violence ေတြေၾကာင့္ အေမရိကန္ေတာ္လွန္ေရးႀကီး ျဖစ္ပြားလာခဲ့ပါတယ္။ Thomas Jefferson က ေတာ္လွန္ပုန္ ကန္မႈဆိုတာ အစိုးရတရပ္ရဲ႕ က်န္းမာေရး တိုးတက္ေကာင္းမြန္မႈအတြက္ လိုအပ္တဲ့ ေဆး၀ါး ျဖစ္တယ္လို႔ ဆိုထားခဲ့ ဖူးပါတယ္။
Utilitarianism နဲ႔ ပတ္သက္ရင္ ဆရာတဆူျဖစ္တဲ့ John Stuart Mill ကလဲ political violence ဆိုတာကို ျဖစ္ေပၚ လာတဲ့ အေျခအေနတရပ္မွာ က်င့္၀တ္အားျဖင့္ ဘယ္ေလာက္မွန္ကန္တယ္ဆိုတဲ့ balance of reason ေပၚမွာ မူ တည္ၿပီး justify လုပ္ႏိုင္ေၾကာင္း ဆိုခဲ့ပါတယ္။ တကယ္လို႔ အစိုးရတရပ္ဟာ ျပည္သူလူထုရဲ႕ လြတ္လပ္စြာ ေရးသား ထုတ္ေ၀ခြင္နဲ႔ လြတ္လပ္စြာ ေျပာဆိုခြင့္ေတြကို ပိတ္ပင္ေနၿပီဆိုရင္၊ လူထုရဲ႕ အျမင္နဲ႔ သေဘာထားေတြကို လ်စ္လ်ဴျပဳ ေနၿပီဆိုရင္ ဒီလို အေျခအေနမ်ဳိးမွာ လူထုအေနနဲ႔ political violence ကို အသံုးျပဳၿပီး ေတာ္လွန္ရမွာျဖစ္တယ္ဆိုတဲ့ သေဘာတရားကို ေပၚလြင္ေအာင္ ေရးသားထားခဲ့ပါတယ္။ Political Violence ကို အသံုးျပဳရာမွာ တရားမွ်တမႈရွိမရွိ ဆိုတဲ့ အခ်က္နဲ႔ ေအာင္ပြဲအတြက္ ျဖစ္ႏိုင္ေခ်ရွိမႈ ႏွစ္ခုကို ၾကည့္ၿပီး justify လုပ္ဖို႔ ဆိုထားခဲ့ပါတယ္။
Robert Audi ကေတာ့ တျခားၿငိမ္းခ်မ္းေရးနည္းလမ္းမ်ားကို ဘယ္လိုမွ အသံုးျပဳလို႔ မရႏိုင္ေတာ့တဲ့အဆံုးမွာ Political Violence ကို ေနာက္ဆံုးနည္းလမ္းအေနနဲ႔ အသံုးျပဳဖို႔ လိုအပ္တယ္လို႔ ဆိုထားခဲ့ပါတယ္။ သူက ႏိုင္ငံေရးအဖြဲ႔အစည္း တခုဟာ ေတာင္းဆိုမႈ၊ အသနားခံမႈေတြ ဘာမွကို ထပ္လုပ္လို႔ မရႏိုင္ေတာ့တဲ့ အေျခအေန၊ ေတာင္းဆိုခ်က္မွန္သမွ် ကို လ်စ္လ်ဴ႐ႈခံေနရတဲ့ အေျခအေန၊ ၿငိမ္းခ်မ္းစြာ ဆႏၵျပမႈေတြကို အၾကမ္းဖက္ႏွိမ္နင္းခံလိုက္ရတဲ့ အေျခအေနေတြမွာ လက္နက္ကိုင္ေတာ္လွန္ေရးေတြ၊ ပုန္ကန္ေတာ္လွန္မႈေတြ ျပဳလုပ္တဲ့ ေတာ္လွန္ေရး လမ္းေၾကာင္းတခုေပၚကို တက္ ေရာက္မွသာ ေအာင္ပြဲခံႏိုင္မယ္လို႔ ဆိုထားခဲ့ပါတယ္။ အာဏာရွင္ အစိုးရေတြကို သံတမန္နည္းလမ္း၊ သာမန္ ေတာင္း ဆိုခ်က္ ႏိုင္ငံေရးနည္းလမ္းေတြနဲ႔ေတာ့ ေအာင္ျမင္ေအာင္ ဆန္႔က်င္ႏိုင္မွာ မဟုတ္ေၾကာင္း ေရးသားေဖာ္ျပခဲ့ပါတယ္။
ဒီလိုေတြးေခၚပညာရွင္ေတြအပါအ၀င္ ကမာၻ႕ျပည္သူလူထုဟာ Political Violence အမ်ဳိးအစားေတြျဖစ္တဲ့ လက္နက္ ကိုင္ေတာ္လွန္ေရးေတြ၊ သူပုန္ထမႈေတြ၊ အမ်ဳိးသားလြတ္ေျမာက္ေရး တိုက္ပြဲေတြ၊ လူထုတိုက္ပြဲေတြကို အဖိႏွိပ္ခံျပည္ သူေတြက ဖိႏွိပ္တဲ့ အာဏာရွင္ေတြကို ပုန္ကန္မႈေတြအေနနဲ႔ တခဲနက္ ေထာက္ခံအားေပးခဲ့ၾကပါတယ္။ အဖိႏွိပ္ခံရတဲ့ ျပည္သူေတြဘက္က ရပ္တည္တဲ့ Non-State actors ေတာ္လွန္ေရးအဖြဲ႔အစည္းေတြကို ႐ုပ္ပိုင္းဆိုင္ရာ၊ စိတ္ပိုင္းဆိုင္ ရာ ကူညီပံ့ပိုးေပးမႈေတြ ျပဳလုပ္ခဲ့ၾကပါတယ္။
ဒါေပမယ့္လဲ ေတာ္လွန္ေရး အဖြဲ႔အစည္း တခ်ဳိ႕ဟာ အစြန္းေရာက္အေတြးအေခၚေတြနဲ႔ မက်ဴးလြန္သင့္တဲ့ ရာဇ၀တ္ မႈေတြကို စတင္ ျပဳလုပ္လာၾကပါေတာ့တယ္။ မိမိတို႔ သက္ဆိုင္ရာ ျပည္သူလူထုရဲ႕ အသက္အိုးအိမ္စည္းစိမ္ကို တိုက္ ႐ိုက္ထိပါးေစတဲ့ ဗံုးေဖာက္ခြဲမႈေတြ၊ ပစ္ခတ္သတ္ျဖတ္မႈေတြ၊ စစ္ပြဲမွာေတာင္ ေရွာင္ရွားရမယ့္ ပစ္မွတ္ေတြျဖစ္တဲ့ ေဆး ႐ံု၊ ေက်ာင္းစတာေတြကို စီးနင္းမႈေတြ၊ အမ်ားျပည္သူ အသံုးျပဳတဲ့ ေလေၾကာင္း၊ ေရေၾကာင္း၊ ကုန္းေၾကာင္း ပို႔ေဆာင္ ဆက္သြယ္ေရး လုပ္ငန္းေတြကို တိုက္ခိုက္မႈေတြ ျဖစ္ပြားလာပါတယ္။ ဒီလို လုပ္ေဆာင္လာမႈေတြမွာ Political Frustration ေၾကာင့္ ေပၚထြက္သြားတဲ့ တိုက္ခိုက္မႈေတြသာမက အဖြဲ႔အစည္းရဲ႕ အမည္ကို လူသိထင္ရွားျဖစ္ေစလိုမႈ၊ ေခါင္းေဆာင္အမည္ နာမည္ေက်ာ္ၾကားလိုမႈနဲ႔ ႏိုင္ငံတကာျပည္သူေတြက သိသြားေစလိုမႈ စတဲ့ ရည္ရြယ္ခ်က္ေတြပါ ပါ၀င္လာၾကပါတယ္။
ဒါေတြဟာ (၁၉၇၀) ေႏွာင္းပိုင္း ကာလေတြမွာ ကမာၻနဲ႔အ၀ွမ္းမွာ ျဖစ္ပြားခဲ့တဲ့ Terrorist attacks မ်ားစြာနဲ႔အတူ လက္ နက္ကိုင္ေတာ္လွန္ေရး ေရခ်ိန္ နိမ့္တုန္ျမင့္တုန္ ျဖစ္ကုန္မႈေတြနဲ႔ ေတာ္လွန္ေရးလမ္းစဥ္ေတြကို လူထုက အျပည့္အ၀ ေထာက္ခံ ပါ၀င္မႈ ေလ်ာ့ပါးလာမႈေတြရဲ႕ နိဒါန္း အစပါပဲ။ ေတာ္လွန္ေရးနဲ႔ Terrorism ကို ေ၀ေ၀၀ါး၀ါးနဲ႔ နားလည္မႈ ေတြ ႐ႈပ္ေထြးကုန္ၾကပါတယ္။ ေတာ္လွန္ေရးသမားေတြကို Terrorist ေတြလို႔ တံဆိပ္ကပ္ ေခ်မႈန္းႏိုင္ခြင့္ကို အာဏာ ရွင္ေတြကို သြားေပးလိုက္သလို ျဖစ္ကုန္ၿပီး၊ အာဏာရွင္ေတြက က်ဴးလြန္ေနတဲ့ State Terrorism ကို ထင္သာျမင္ သာ မရွိေစဘဲ ေရာေထြးသြားေစပါတယ္။ တခါတရံမွာ ဒီလို အေျခအေနေတြျဖစ္ေအာင္ အာဏာရွင္ေတြ ကိုယ္တိုင္က ဗံုးေဖာက္ခြဲမႈေတြ လုပ္ၿပီး ေတာ္လွန္ေရးသမားေတြကို စြပ္စြဲတာေတြလဲ ျဖစ္လာပါတယ္။
လက္နက္ကိုင္ ေတာ္လွန္ေရးနဲ႔ Terrorism အၾကားမွာ ျခားထားတဲ့ စည္းေဘာင္ဟာ အျပစ္မဲ့ ျပည္သူေတြကို သတ္ ျဖတ္ျခင္း ျဖစ္ပါတယ္။ ေက်းလက္ေဒသမွာ ခ်ီတက္လာတဲ့ စစ္ေၾကာင္းတခုကို မိုင္းဆြဲတိုက္ခိုက္မႈ၊ ၿမိဳ႕ျပမွာ စစ္လက္ နက္ပစၥည္း သိုေလွာင္႐ံုကို ဗံုးခြဲမႈ၊ ျပည္သူလူထုကို indiscriminate killings မျဖစ္ေစေသာ ၿမိဳ႕ျပေျပာက္က်ားတိုက္ ပြဲမ်ား ဆိုရင္ ဒါဟာ လက္နက္ကိုင္ေတာ္လွန္ေရး ျဖစ္ပါတယ္။ ဒီလိုမဟုတ္ပဲ indiscriminate killings က်ေတာ့ Terrorism ျဖစ္သြားပါတယ္။ စစ္ျဖစ္ေနတဲ့ အေျခအေန၊ ထိပ္တိုက္ရင္ဆိုင္ေနရတဲ့ အေျခအေန၊ အမ်ားျပည္သူအ တြက္ ခုခံကာကြယ္ေပးေနရတဲ့ အေျခအေန စတာေတြေပၚမွာလဲ မူတည္ပါေသးတယ္။
ၿငိမ္းခ်မ္းေရးဆိုတာ violence ရဲ႕ ဆန္႔က်င္ဘက္ျဖစ္ပါတယ္။ ဒီသေဘာတရားကို လက္ခံၿပီး၊ ၿငိမ္းခ်မ္းေရး ေဆာင္ က်ဥ္းဖို႔ ႀကိဳးပမ္းသူေတြက Non-Violence အေတြးအေခၚ၊ အျမင္သေဘာထားေတြ ပ်ံ႕ႏွံ႔လာဖို႔ ႀကိဳးပမ္းလုပ္ေဆာင္ ေလ့ ရွိၾကပါတယ္။ Non-Violence ယဥ္ေက်းမႈ ထြန္းကားလာဖို႔အတြက္ Non-Violence အေတြးအေခၚေတြကို လူ႔အ ဖြဲ႔အစည္းအတြင္းမွာ ျဖန္႔ျဖဴးေပးၿပီး လူအမ်ားရဲ႕ အျမင္သေဘာထား (attitudes) ေတြကို ေျပာင္းလဲေပးရင္ Direct Violence ကို ရပ္ႏိုင္သြားမယ္လို႔ ယူဆၾကပါတယ္။ ဒီအေျခအေနအထိကို လူအမ်ားက လက္ခံပါတယ္။ ဒါေပမယ့္ Structural Violence ကိုေကာ ဘယ္လိုရပ္ၾကမလဲဆိုတာနဲ႔ ပတ္သက္ၿပီး ကြဲျပားတဲ့ အျမင္ေတြ ေပၚထြက္လာပါ ေတာ့တယ္။ ၿငိမ္းခ်မ္းေရးတက္ႂကြလႈပ္ရွားသူမ်ားကေတာ့ Non-Violence နည္းလမ္းမ်ားနဲ႔ ရပ္ဖို႔ အၾကံျပဳခ်က္ေလ့ရွိ ပါတယ္။ အၾကံျပဳခ်က္ေတြရဲ႕ အႏွစ္သာရက ျပည့္စံုေပမယ့္ လက္ေတြ႔မွာက်ေတာ့ လိုက္နာဖို႔ ခဲယဥ္းတယ္လို႔ အခ်ဳိ႕ က ဆိုပါတယ္။
ႏိုင္ငံတႏိုင္ငံက aggression ျဖစ္လာၿပီး၊ အျခားႏိုင္ငံေတြကို က်ဴးေက်ာ္တိုက္ခိုက္လာတဲ့အခါ က်ဴးေက်ာ္ခံရတဲ့ ႏိုင္ငံ ေတြက ျပန္ၿပီး မတြန္းလွန္ရေတာ့ဘူးလား။ ဒီလို မတြန္းလွန္ရဘူးဆိုရင္ ဒီႏိုင္ငံရဲ႕ က်ဴးေက်ာ္တိုက္ခိုက္မႈကို ရပ္ဆိုင္း သြားေအာင္ တျခားဘာနည္းလမ္းနဲ႔ လုပ္ေပးႏိုင္မလဲ။ ဒီလိုလုပ္ေပးဖို႔ ဘယ္အဖြဲ႔အစည္းက တာ၀န္ယူမလဲ။ ႏိုင္ငံတႏိုင္ ငံမွာ စစ္တပ္ဆိုတာ ထားရွိဖို႔ လိုအပ္သလား ဆိုတာေတြက ေမးစရာ ျဖစ္လာပါေတာ့တယ္။ ေသခ်ာေရရာတဲ့ အေျဖ က လက္ရွိအခ်ိန္ထိ မေပၚေပါက္ေသးပဲ ျဖစ္ေနပါတယ္။ ဘာေၾကာင့္လဲဆိုေတာ့ ကမၻာ့ၿငိမ္းခ်မ္းေရးကို ေဆာင္က်ဥ္း ေပးရမယ့္ ကမၻာ့ကုလသမဂၢ ကိုယ္တိုင္က peace operations ေတြမွာ လက္နက္ကိုင္တပ္သားေတြကို မလြဲမေရွာင္ သာ အသံုးျပဳမႈ ရွိေနရျပန္ပါတယ္။
(၁၉၆၀) အလြန္ ကမၻာ့ႏိုင္ငံေရးေလာကမွာ Arms Control, Disarmament စတဲ့ ေ၀ါဟာရေတြ အလြန္ေခတ္စားခဲ့ ပါတယ္။ လူအမ်ားကို ေသေၾကေစႏိုင္တဲ့ လက္နက္ေတြကို ထိန္းခ်ဳပ္ဖို႔၊ လက္နက္မ်ားကို abolition လုပ္ဖို႔ စတာေတြ နဲ႔ ပတ္သက္ပါတယ္။ ကမၻာေပၚက စစ္ပြဲေတြမွာ လူအမ်ားေသေၾကပ်က္စီးတာဟာ စစ္လက္နက္ ပစၥည္းေတြေၾကာင့္ ျဖစ္တယ္။ ဒါေၾကာင့္ စစ္လက္နက္ပစၥည္းမ်ားကို ဖ်က္သိမ္းလိုက္ျခင္းဟာ high road to peace လို႔ ယူဆသူမ်ားလဲ ရွိပါတယ္။ ဒါေပမယ့္ လက္နက္မ်ားကို abolition လုပ္ဖို႔ဆိုတာကိုေတာ့ ၿငိမ္းခ်မ္းေရးေရွ႕ေဆာင္ ဒီမိုကေရစီ ႏိုင္ငံႀကီး ေတြကိုယ္တိုင္က လက္မခံႏိုင္ၾကပါဘူး။ လက္နက္မ်ားထုတ္လုပ္မႈကို ေလွ်ာ့ခ်ဖို႔၊ အျပန္အလွန္ arms race မျဖစ္ ေအာင္ ထိန္းခ်ဳပ္မႈ ဆိုရာေတြမွာေတာင္ အခက္အခဲေတြ၊ အယူအဆ ကြဲလြဲမႈေတြက အမ်ားအျပား ရွိေနဆဲပါပဲ။
(၁၉၉၀) အလြန္ကာလေတြမွာ Chemical Weapons Convention, Comprehensive Test Ban Treaty စတဲ့ တိုး တက္မႈေတြ ရွိလာေပမယ့္ ႏိုင္ငံတကာ စာခ်ဳပ္ေတြ၊ ဘေဘာတူညီခ်က္ေတြမွာ မပါ၀င္လာေသးတဲ့ ႏိုင္ငံေတြကလဲ အ မ်ားအျပား။ Structural Violence ကို Non-Violence နဲ႔ပဲ ေျဖရွင္းလို႔ ရမယ္ဆိုတဲ့ အေတြးအေခၚ၊ ယဥ္ေက်းမႈက ကမၻာ့ႏိုင္ငံေတြရဲ႕ ႏိုင္ငံေတာ္လံုျခံဳေရးအေတြးအေခၚ၊ ကာကြယ္ေရး အေတြးအေခၚေတြမွာ က်ယ္က်ယ္ျပန္႔ျပန္႔ မထြန္း ကားေသးပါဘူး။ ၿငိမ္းခ်မ္းေရးတက္ၾကြလႈပ္ရွားသူေတြနဲ႔ ႏိုင္ငံေရးရာ တာ၀န္ရွိသူေတြအၾကားမွာ အျမင္ကြဲလြဲမႈေတြ ျဖစ္ေနၾကပါတယ္။
မႈခင္းေရးရာမွာလဲ Culture of Non-Violence ေပၚမွာမူတည္ၿပီး အျမင္ကြဲလြဲမႈေတြ ရွိလာၾကပါတယ္။ ယူေကႏိုင္ငံ က ရဲတပ္ဖြဲ႔၀င္ေတြအမ်ားစုဟာ ေသနတ္ကိုင္ေဆာင္ခြင့္ မရွိပါဘူး။ လက္နက္ပါ၀င္ပတ္သက္ေနတဲ့ မႈခင္းေတြကို ကိုယ္ တြယ္ဖို႔ tactical Firearms Unit ဆိုတာသီးျခားရွိပါတယ္။။ ဒါက ဘာကို ျပလဲဆိုရင္ မႈခင္းထိန္းခ်ဳပ္ေရးမွာ အတတ္ ႏိုင္ ဆံုး Culture of Non-violence ကို အားေပးထားၿပီး၊ မလႊဲသာမေရွာင္သာမွသာ Violence ကို အသံုးျပဳတယ္ ဆို တာပါပဲ။ ဒီလို အေျခအေနမွာေတာင္ Violence နဲ႔ ပတ္သက္ၿပီး အျမင္ကြဲလြဲမႈေတြက ထပ္ျဖစ္ပါေသးတယ္။ firearms officer အေနနဲ႔ လက္နက္ကိုင္ထားတဲ့ ျပစ္မႈက်ဴးလြန္တယ္လို႔ သံသယျဖစ္သူ (suspect) ကို ရင္ဆိုင္တဲ့အခါမွာ stun gun ကို အသံုးျပဳခြင့္ရွိပါတယ္။ Stun gun ဆိုတာက ပစၥတိုနဲ႔ သဏၭာန္တူၿပီး၊ 50000 volt အားရွိတဲ့အတြက္ လူတ ေယာက္ကို ထိမိတဲ့အခါ ေခတၱ disable ျဖစ္သြားေစပါတယ္။ ဒီအခ်ိန္မွာ လက္နက္သိမ္းတာ၊ ဖမ္းဆီးတာေတြ လုပ္ လို႔ရပါတယ္။ မႈခင္းအခ်ဳိ႕မွာ ေသနတ္ကိုင္ထားသူေတြ ေသနတ္နဲ႔ မပစ္ခတ္ခ်ိန္မွာ stun gun နဲ႔ အခ်ိန္မီ ကာကြယ္ လိုက္ႏိုင္တာေတြ ရွိခဲ့ပါတယ္။
ဒါနဲ႔ ပတ္သက္ၿပီး အခ်ဳိ႕ေသာ ေ၀ဖန္မႈေတြ ေပၚထြက္လာပါတယ္။ ကေနဒါနဲ႔ အေမရိကားမွာ stun gun ေၾကာင့္ လူ (၇၄) ဦးေသဆံုးခဲ့ဖူးတယ္ဆိုတဲ့ အခ်က္ေၾကာင့္ပါ။ stun gun ဟာလဲ Violence ျဖစ္တာေၾကာင့္ ရဲအဖြဲ႔အေနနဲ႔ မကိုင္ တြယ္သင့္ဘူး၊ suspect အတြက္ အႏၱရာယ္ရွိႏိုင္တယ္လို႔ ဆိုၾကပါတယ္။ ဒီလိုဆိုရင္ လူ ရွစ္ေယာက္ေလာက္ကို သတ္ ျဖတ္ၿပီး၊ ထြက္ေျပးေနရာကေန ထိပ္တိုက္ရင္ဆိုင္ထားမႈမွာလဲ ဘယ္လိုမွ mediation လုပ္လို႔ မရေတာ့ပဲ အခ်ိန္မေရြး လူတေယာက္ကို ပစ္သတ္ေတာ့မယ့္ suspect ရဲ႕ လက္ထဲက ေသနတ္က်ည္ဆံ မထြက္လာေအာင္ ဘယ္လို non-violence နည္းလမ္းကို သံုးၿပီး ကာကြယ္ႏိုင္မွာလဲလို႔ ျပန္ၿပီး ျငင္းဆိုသူကလဲ ျငင္းၾကပါတယ္။ stun gun ေၾကာင့္ suspect အႏၱရာယ္ျဖစ္မွာကို စိုးရိမ္သူေတြလဲ ရွိသလို၊ suspect ေၾကာင့္ လူေတြ ထပ္ေသမွာကို စိုးရိမ္သူေတြလဲ ရွိ ၾကပါတယ္။ သူ႕႐ႈေထာင့္နဲ႔သူေတာ့လဲ မွန္ေနၾကျပန္ပါတယ္။ ဒီလို ႏွစ္ဘက္လံုးမွန္ကန္ေနတဲ့ အေျခအေနတခုမွာ ထြက္ေပၚလာမယ့္ outcome တခုကို ခ်ိန္ဆၿပီး လုပ္ၾကရမွာက လက္ေတြ႔လုပ္ေနသူမ်ားရဲ႕ တာ၀န္ပဲ ျဖစ္ပါတယ္။
ႏိုင္ငံတကာေရးရာ၊ မႈခင္းေရးရာေတြအျပင္ ကိုလိုနီနယ္ခ်ဲ႕စနစ္ေအာက္ကေန လြတ္ေျမာက္ေရးလႈပ္ရွားမႈေတြနဲ႔ အာ ဏာရွင္စနစ္ေအာက္ကေန လြတ္ေျမာက္ေရးလႈပ္ရွားမႈေတြမွာလဲ Violence နဲ႔ Non-Violence တို႔အၾကားမွာ အျမင္ မတူတာေတြ ရွိပါတယ္။ ကိုလိုနီနယ္ခ်ဲ႕စနစ္နဲ႔ အာဏာရွင္စနစ္ လက္ေအာက္ခံ တိုင္းျပည္ေတြမွာ Structural Violence က အျမစ္တြယ္ေနပါတယ္။ ဒီလို အျမစ္တြယ္ေနမႈကို Direct Violence နည္းလမ္းေတြ ျဖစ္တဲ့ လက္နက္ ကိုင္ေတာ္လွန္ေရး၊ ၿမိဳ႕ျပေျပာက္က်ား စတာေတြနဲ႔ ဖယ္ရွားမလား၊ Non-Violence နည္းလမ္းေတြျဖစ္တဲ့ လူထုအေရး ေတာ္ပံု၊ ဆႏၵျပပြဲ စတာေတြနဲ႔ ဖယ္ရွားမလား ဆိုတာအေပၚမွာ အျမင္ကြဲလြဲမႈေတြ ရွိလာၾကပါတယ္။
လြတ္ေျမာက္ေရး လႈပ္ရွားမႈေတြနဲ႔ ဒီမိုကေရစီ အသြင္ကူးေျပာင္းမႈေတြအားလံုးဟာ Violence ေၾကာင့္ ေအာင္ျမင္ခဲ့ တယ္၊ Non-Violence ေၾကာင့္ ေအာင္ျမင္ခဲ့တယ္လို႔ ဘယ္သူမွ တရားေသသတ္မွတ္လို႔ မရႏိုင္သလို၊ ဘယ္ႏိုင္ငံရဲ႕ ဒီမိုကေရစီ အသြင္ကုူးေျပာင္းမႈဟာလဲ Non-Violence နဲ႔မွ ေအာင္ျမင္မယ္၊ Violence နဲ႔မွ ေအာင္ျမင္မယ္လို႔ ဘယ္သူ မွ တရားေသ ေျပာၾကားလို႔ မရႏိုင္ပါဘူး။ အေမရိကန္ရဲ႕ ဒီမိုကေရစီ အုတ္ျမစ္ဟာ Violence နည္းလမ္းျဖစ္တဲ့ ျပည္ တြင္းစစ္ အၿပီးမွာမွ ခိုင္ခိုင္မာမာ ခ်ႏိုင္ခဲ့ပါတယ္။ ျပင္သစ္ႏိုင္ငံရဲ႕ ဒီမိုကေရစီ အသြင္ကူးမႈဟာ Violence နည္းလမ္း ျဖစ္တဲ့ ျပင္သစ္ေတာ္လွန္ေရးနဲ႔ သက္ဦးဆံပိုင္ဘုရင္စနစ္ကို ျဖိဳဖ်က္ၿပီးမွ အစျပဳခဲ့ပါတယ္။ ကိုလိုနီ နယ္ခ်ဲ႕စနစ္ ေအာက္က လြတ္ေျမာက္ေရးလႈပ္ရွားမႈေတြမွာ Violence နည္းလမ္းျဖစ္တဲ့ လက္နက္ကိုင္ေတာ္လွန္မႈေတြ အမ်ားအ ျပား ရွိခဲ့ပါတယ္။ အိႏၵိယႏိုင္ငံမွက်ေတာ့ ထူးထူးျခားျခား Non-Violence နဲ႔ လြတ္လပ္ေရးရေအာင္ ေခါင္းေဆာင္ေတြ က ေဆာင္က်ဥ္းေပးႏိုင္ခဲ့ပါတယ္။ ဒါေပမယ့္ Non-Violence နဲ႔ လြတ္လပ္ေရးရၿပီးကာမွ Violence ေတြျဖစ္ၿပီး ႏိုင္ငံ ႏွစ္ျခမ္း ကြဲသြားျပန္ပါတယ္။
ဖိလစ္ပိုင္ႏိုင္ငံရဲ႕ ဒီမိုကေရစီ အုတ္ျမစ္ကိုေတာ့ Non-violence လႈပ္ရွားမႈနဲ႔ ခ်ႏိုင္ခဲ့ပါတယ္။ ေတာင္အာဖရိကႏိုင္ငံရဲ႕ ဒီမိုကေရစီ အုတ္ျမစ္ကိုေတာ့ ႏွစ္ဘက္ေခါင္းေဆာင္မ်ားညွိႏႈိင္းမႈအၿပီးမွာ ဒီမိုကေရစီလႈပ္ရွားသူမ်ားဘက္က လက္ နက္ကိုင္ ေတာ္လွန္ေရးကို စြန္႔လႊတ္ရၿပီး၊ အစိုးရဘက္က အေရးေပၚ အေျခအေနေၾကျငာထားျခင္း ႐ုတ္သိမ္းမႈ၊ ဥပ ေဒမ်ား ျပဳျပင္ေျပာင္းလဲမႈ၊ ျပည္ပေရာက္ေနတဲ့ ႏိုင္ငံေရးသမားေတြ ျပည္တြင္းကို လံုျခံဳစိတ္ခ်စြာ ျပန္လာႏိုင္မႈ၊ ႏိုင္ငံ ေရး အက်ဥ္းသားမ်ား လႊတ္ေပးမႈ စတာေတြ ျပဳလုပ္ေပးခဲ့ပါတယ္။ ေတာင္အာဖရိကမွာ ဒိုင္ယာေလာ့ခ္နဲ႔ ဒီမိုကေရစီ အုတ္ျမစ္ခ်ႏိုင္တယ္ဆိုေပမယ့္ Non-Violence လႈပ္ရွားမႈပဲ ရွိခဲ့တာ မဟုတ္ပါဘူး။ Violence နည္းလမ္းေတြလဲ ပါ၀င္ခဲ့ ပါတယ္။
အီရတ္က အာဏာရွင္စနစ္က်ေတာ့ အေမရိကန္ဦးေဆာင္တဲ့ ႏိုင္ငံတကာတပ္ေတြ ၀င္ေရာက္ၿပီး Violence နည္းလမ္း ျဖစ္တဲ့ စစ္ပြဲနဲ႔ ေခ်မႈန္းမွ ရပ္တန္႔သြားၿပီး၊ ဒီမိုကေရစီ အုတ္ျမစ္စ္ခ်ႏိုင္ခဲ့ပါတယ္။ ၂၀၁၀ ခုႏွစ္ေႏွာင္းပိုင္းက အစျပဳၿပီး ေပၚထြက္လာတဲ့ အာရပ္ကမၻာက ဒီမိုကေရစီ လႈပ္ရွားမႈေတြမွာက်ေတာ့ တူနီရွားနဲ႔ အီဂ်စ္တို႔မွာ Non-Violence နဲ႔ ေအာင္ျမင္ခဲ့ပါတယ္။ လစ္ဗ်ားမွာက်ေတာ့ Non-Violence နဲ႔ မေအာင္ျမင္ေတာ့ Violence နည္းလမ္းေတြကို ဆက္ၿပီး သံုးေနၾကပါတယ္။ ျမန္မာႏိုင္ငံမွာလဲ ကိုလိုနီနယ္ခ်ဲ႕စနစ္၊ ဖက္ဆစ္စနစ္၊ စစ္အာဏာရွင္စနစ္အဆက္ဆက္က လြတ္ ေျမာက္ေရး လႈပ္ရွားမႈေတြမွာ Violence နည္းလမ္းေတြ ျဖစ္လိုက္၊ Non-Violence လႈပ္ရွားမႈေတြျဖစ္လိုက္နဲ႔ သံသရာ လည္ေနဆဲပါပဲ။ Violence နဲ႔မွ ေအာင္ျမင္မယ္၊ Non-Violence နဲ႔မွ ေအာင္ျမင္မယ္လို႔ ဘယ္သူမွ တပ္အပ္ေသခ်ာ မေျပာႏိုင္ေသးပါဘူး။ ဘယ္လို ပံုစံနဲ႔ လြတ္ေျမာက္သြားမယ္ဆိုတာကို ဘယ္သူမွ သိႏိုင္မွာ မဟုတ္ပါဘူး။ Violence နဲ႔ Non-Violence ေပါင္းစပ္ရမယ္လို႔ ယူဆသူမ်ားက Violence နည္းလမ္းမ်ားနဲ႔ တိုက္ပြဲ၀င္ၾက၊ အားေပးေထာက္ခံၾက သလို၊ Non-Violence ကို ယံုၾကည္သူမ်ားကလဲ Non-Violence နဲ႔ တိုက္ပြဲ၀င္ၾက၊ အားေပးေထာက္ခံၾကပါတယ္။
ဒီလိုလုပ္ေဆာင္မႈေတြမွာ ယံုၾကည္တဲ့ နည္းလမ္းကို ကိုင္စြဲၿပီး ေအာင္ပြဲရဖို႔ ႀကိဳးပမ္းႏိုင္ဖို႔ကသာ ပိုၿပီး အေရးႀကီးပါ တယ္။ လုပ္ေဆာင္ေနသူေတြအၾကား သူ႔နည္းက ေကာင္းတယ္၊ ကိုယ့္နည္းက ေကာင္းတယ္လို႔ သတ္မွတ္မႈေတြ ျဖစ္ လာရင္ မလိုလားအပ္တဲ့ အျငင္းပြားမႈေတြနဲ႔ ေသြးကြဲမႈေတြဆီကို ဦးတည္သြားႏိုင္ပါတယ္။ ပိုၿပီးဆိုးတာက Violence နဲ႔ Terrorism ကို ျမန္မာဘာသာစကားမွာ အၾကမ္းဖက္မႈဆိုၿပီး စကားလံုးတလံုးတည္း ဘာသာျပန္ထားေလေတာ့ Non-Violence မဟုတ္ဘူးလို႔ ဆိုလိုက္တာနဲ႔ ဆိုလိုတာက Violence ကို ဆိုလိုတာျဖစ္ေပမယ့္ Terrorism ကို ဆိုလိုလိုက္ တာမ်ဳိး ျဖစ္သြားၿပီး နားလည္မႈ လြဲမွားတဲ့ ျပႆနာေတြ ျဖစ္လာေစတတ္တာပဲ ျဖစ္ပါတယ္။ သေဘာတရားမတူပဲ ဘာသာျပန္စကားလံုးတူေနတဲ့ ဒီသံုးပြင့္ဆိုင္ ေ၀ါဟာရျပႆနာကေန ေနာက္ဆက္တြဲဂယက္ေတြ မ႐ိုက္ခတ္လာ ေအာင္ ၀ိုင္း၀န္းႀကိဳးပမ္းၾကဖို႔ လိုအပ္ပါတယ္။
နိဂံုး
ကေလးငယ္ေလးတေယာက္ကို စိတ္ကစဥ့္ကလ်ား ေ၀ဒနာသည္တေယာက္က ဖမ္းခ်ဳပ္ထားၿပီး ပုဆိန္တလက္နဲ႔ သူ႔အနားဘယ္သူမွ မကပ္လာေအာင္ ၿခိမ္းေခ်ာက္ေနတာကို ျမင္ေတြ႔ရတဲ့အခါ ဒါကို Violence လို႔႔ အားလံုးက လက္ခံ ၾကပါတယ္။ ဒီအေျခအေနကို ဘယ္လိုေျဖရွင္းမလဲ ဆိုတာမွာၾကေတာ့ အေတြးအျမင္က တူညီမွာ မဟုတ္ပါဘူး။ ၿငိမ္း ခ်မ္းေရးကို ကိုင္စြဲသူက ပုဆိန္ကိုင္ထားတဲ့ စိတ္ေ၀ဒနာသည္ ပုဆိန္ကို လႊတ္ခ်လိုက္ေအာင္ ေျဖာင္းဖ်ေဆြးေႏြးဖို႔ ႀကိဳးပမ္းမွာ ျဖစ္ပါတယ္။ ဒါက Non- Violence နည္းလမ္းကို က်င့္သံုးတာ ျဖစ္ပါတယ္။ တခ်ိန္တည္းမွာပဲ ဥပေဒ ေၾကာင္းအရ ေျဖရွင္းရမယ္လို႔ ယူဆသူက ဥပေဒစိုးမိုးေရး တာ၀န္ရွိသူေတြဆီကို အေျပးအလႊားသြားၿပီး၊ အေၾကာင္း ၾကားပါလိမ့္မယ္။ ဒါကလဲ Non-Violence နည္းလမ္းပါပဲ။ တာ၀န္ရွိသူေတြက လိုက္လာၿပီး၊ ကေလးကို ကယ္ဖို႔အ တြက္ မလြဲသာမေရွာင္သာ စိတ္ေ၀ဒနာသည္ကို ေသနတ္နဲ႔ ပစ္လိုက္ရတယ္ ဆိုရင္ေတာ့ Direct Violence ပါသြား ပါၿပီ။
ဒီလို ဥပေဒစိုးမိုးေရး တာ၀န္ရွိသူေတြ မရွိတဲ့ အေျခအေနမ်ဳိး (သို႔မဟုတ္) သြားေခၚဖို႔ အလွမ္းေ၀းေနတဲ့ အေျခအေန မ်ဳိး (သို႔မဟုတ္) သြားေခၚေနဆဲကာလမွာ စိတ္ေ၀ဒနာသည္က ကေလးရဲ႕ လက္ေတြ၊ ေျခေထာက္ေတြကို ခုတ္ထစ္ ျဖတ္ေတာက္မႈေတြ ျဖစ္လာၿပီ ဆိုရင္ေတာ့ ဒီစိတ္ေ၀ဒနာသည္ လက္ထဲက ပုဆိန္ကို ၀င္လုဖို႔ ႀကိဳးပမ္းသူေတြကလဲ ေပၚလာမွာပဲ ျဖစ္ပါတယ္။ ဒီနည္းလမ္းက Direct Violence နည္းလမ္းပါပဲ။ ဒီလို Direct Violence သံုးတဲ့အခါ စိတ္ ေ၀ဒနာသည္က ပုဆိန္ကို ဟိုရမ္း၊ ဒီရမ္း လုပ္တဲ့အတြက္ ေသြးထြက္သံယို ထိခိုက္မႈေတြကလဲ မလြဲမေသြ ရွိလာဦးမွာ ပါပဲ။ တခ်ိန္တည္းမွာပဲ စိတ္ေ၀ဒနာသည္ရဲ႕ လုပ္ရပ္ကို ေဒါသထြက္ၿပီး စိတ္ေ၀ဒနာသည္ရဲ႕ မိခင္ကို လက္စားေခ်မယ္ လို႔ စဥ္းစားသူေတြလဲ ေပၚထြက္လာႏိုင္တာပါပဲ။ ဒီလိုဆိုရင္ေတာ့ Terrorism လမ္းေၾကာင္းေပၚကို ေရာက္သြားၿပီလို႔ ဆိုႏိုင္ပါတယ္။
ဒီလို အေျခအေနေတြမွာ Terrorism လမ္းေၾကာင္းေပၚ မေရာက္သြားေအာင္လဲ ၀ိုင္း၀န္းထိန္းသိမ္းၾကဖို႔ လိုလာသလို Non-Violence နဲ႔ Violence ေတြအခ်င္းခ်င္း သူမွန္တယ္၊ ကိုယ္မွန္တယ္လို႔ ျငင္းေနရင္း အခ်ိန္မကုန္ၾကဖို႔လဲ လိုလာ ပါတယ္။ အေရးႀကီးတာကေတာ့ ပုဆိန္ကိုင္ထားတဲ့ စိတ္ေ၀ဒနာသည္ရဲ႕ လက္ထဲမွာ ကေလးအသက္ မဆံုး႐ံႈးသြားဖို႔ အတြက္ စိတ္ေ၀ဒနာသည္လက္ထဲက ပုဆိန္ လြတ္က်သြားဖို႔ပဲ ျဖစ္ပါတယ္။
ေရရွည္ခံ ၿငိမ္းခ်မ္းေရးတည္ေဆာက္ရာမွာ ျပဳမူေဆာင္ရြက္ပံု (behavior) ေတြကို ေျပာင္းလဲဖို႔ ႀကိဳးပမ္းမႈမရွိပဲ၊ အ ျမင္သေဘာထား (attitudes) ေတြ ေျပာင္းလဲ႐ံုတခုတည္းနဲ႔ မေအာင္ျမင္ႏိုင္ပါဘူး။ ျပဳမူေဆာင္ရြက္ပံုမ်ားကို ျပဳျပင္ ရာမွာ Non-violence အျပဳအမူေတြ ျဖစ္ေစဖို႔အတြက္ လံုျခံဳေရးရွိတယ္လို႔ ခံစားရမႈ (sense of security) ရွိလာ ေအာင္ လုပ္ေဆာင္ေပးႏိုင္မႈေတြလဲ လိုအပ္ပါတယ္။ ညဘက္အျပင္ထြက္ရင္ မလံုျခံဳႏိုင္ဘူးလို႔ ခံစားရလို႔ လက္နက္ ေဆာင္ သြားတတ္သူမ်ားရဲ႕ behavior ကို Non-Violence အျမင္ သေဘာထားေတြ ျဖန္႔ျဖဴးေပး႐ံုနဲ႔ ေျပာင္းလဲလို႔ မရႏိုင္ပါဘူး။ လက္နက္ေဆာင္သြားဖို႔ မလိုအပ္ေတာ့တဲ့ sense of security ရွိလာမွသာ လက္နက္နဲ႔ Violence မ လုပ္ဘူးဆိုတဲ့ ျပဳမူေဆာင္ရြက္ပံု ေျပာင္းလဲျခင္း ရွိလာမွာပါ ျဖစ္ပါတယ္။
ၿငိမ္းခ်မ္းေရးအတြက္ Culture of Non-Violence ထြန္းကားလာေအာင္ လုပ္ေဆာင္ဖို႔ လိုပါတယ္။ Culture of Non-Violence ထြန္းကားလာဖို႔အတြက္ sense of security ရွိလာေအာင္ လုပ္ေဆာင္ဖို႔ လိုပါတယ္။ sense of security ရွိလာဖို႔အတြက္ sense of security ရွိေစမယ့္ political and social-economic structures ေတြ ရွိဖို႔လိုအပ္ပါတယ္။ ဒီလိုရွိလာေအာင္ structural violence ေတြကို ဖယ္ရွားဖို႔ လိုအပ္ပါတယ္။ ဒီလိုဖယ္ရွားရာမွာ violence နည္းလမ္းကို သံုးမလား၊ non-violence ကို သံုးမလား ဆိုတာကေတာ့ ဘ၀ဒႆန၊ ယံုၾကည္ခ်က္၊ အေတြးအေခၚ၊ အေျခအေန၊ အခ်ိန္အခါ စတဲ့ အေၾကာင္းတရားမ်ားေပၚမွာပဲ မူတည္ပါတယ္။ အမွန္တရား အခ်င္းခ်င္း ခလုတ္တိုက္ေနၾကတဲ့အခါ အမွားေတြ ထႂကြရွင္သန္လာတတ္တယ္ဆိုတာကို သတိျပဳဖို႔လဲ လိုအပ္ပါတယ္။
ခင္မမမ်ဳိး (၂၊ ၇၊ ၂၀၁၁)
(စာေရးသူသည္ ၿဗိတိန္ႏိုင္ငံမွ ႏိုင္ငံေရးေဘာဂေဗဒအထူးျပဳ ေဘာဂေဗဒ မဟာ၀ိဇၨာဘြဲ႔၊ စစ္မဟာဗ်ဴဟာေလ့လာေရး မဟာသိပၸံဘြဲ႔၊ ႏိုင္ငံေရးသုေတသန မဟာသုေတသနဘြဲ႔မ်ား ရရွိထားသည့္ စစ္ေရး၊ ႏိုင္ငံေရး ေလ့လာသူ တဦးျဖစ္ ပါသည္။
သတၱ၀ါ ခပ္သိမ္း၊ တရားကိန္း ေအးခ်မ္းသာယာ၊ ရွိေစေသာ္။ ။
